Politici, maatschappelijke organisaties en cybersecuritybedrijven hebben het kabinet wederom gewaarschuwd om niet akkoord te gaan met Europese plannen voor chatcontrole, waarbij chatberichten van burgers worden gecontroleerd. Vandaag maakt het kabinet het standpunt hierover bekend. De Europese Commissie wil een wet invoeren waardoor chatdiensten verplicht worden om alle berichten van hun gebruikers te controleren.

Europese wetgeving vindt plaats via een trialoog, waarbij de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad van Ministers onderhandelen over wetgevende voorstellen. Het Europees Parlement zag het voorstel van de Europese Commissie voor chatcontrole niet zitten en kwam met een eigen voorstel, waar nog steeds kritiek op is, maar wat end-to-end versleutelde diensten uitzondert.

EU-voorzitter Hongarije heeft een een nieuw voorstel bedacht waarover de EU-lidstaten binnenkort stemmen. Het kabinet heeft nog geen standpunt over dit voorstel ingenomen, zo liet minister Van Weel twee weken geleden aan de Tweede Kamer weten. Het is dan ook nog onduidelijk of een door de Tweede Kamer aangenomen motie over het tegengaan van chatcontrole wordt uitgevoerd. Wel stelde de minister dat het nieuwe voorstel onderdelen bevat die tegemoetkomen aan eerdere Nederlandse bezwaren over het zogeheten ‘detectiebevel’.

Bij een detectiebevel wordt een chatdienst verplicht om alle chatberichten van gebruikers te controleren op niet toegestane onderwerpen. Berichten die worden aangemerkt gaan naar een Europees centrum voor verdere verwerking en controle. Vorig jaar weigerde het kabinet een door de Tweede Kamer aangenomen motie uit te voeren, waarin de regering werd opgeroepen tot het tegengaan van chatcontrole.

"Vrijwillig"

"Om de Nederlandse kritiek tegemoet te komen bedacht de Hongaarse voorzitter een slimmigheid. Ze kondigde aan dat in haar voorstel het verplicht zoeken naar strafbare afbeeldingen beperkt zou worden tot foto’s waarvan bekend is dat ze strafbaar zijn. Het zoeken naar afbeeldingen die niet bekend staan als strafbaar zou vrijwillig zijn", zegt Rejo Zenger van burgerrechtenbeweging Bits of Freedom. "Maar wat is vrijwillig als zo’n platform wel verplicht worden om te investeren in de ontwikkeling van de technologie die daarvoor nodig is en elk jaar over de voortgang moet rapporteren?" Volgens Zenger is het door Hongarije gepresenteerde voorstel allesbehalve vrijwillig.

Bits of Freedom ontving een nieuwe versie van het voorstel waarbij de Europese Commissie wordt gedwongen om niet elke vijf jaar, maar elke drie jaar te evalueren of de verplichte surveillance niet al kan worden uitgebreid. "Dat zou betekenen dat de verplichte monitoring niet alleen maar gaat over bekend strafbaar materiaal, maar ook onbekend materiaal en grooming", legt Zenger uit.

Burgerrechten geschonden

Brancheorganisatie Cyberveilig Nederland, die allerlei cybersecuritybedrijven vertegenwoordigt, waarschuwt dat het voorstel burgerrechten van EU-inwoners schendt. Daarnaast is er een risico op massasurveillance en misbruik, verzwakt het de algehele beveiliging, ondermijnt het de integriteit van software, creëert het nieuwe aanvalsvectoren, wordt het basisprincipe van vertrouwelijkheid geschonden en kan het het vertrouwen van gebruikers in digitale diensten ondermijnen.

"Kortom: De cybersecuritysector beschouwd client-side scanning als een directe bedreiging voor de integriteit en veiligheid van end-to-end encryptie. Tenslotte zijn er ook nog de ernstige, destructieve gevolgen voor de burgerrechten van inwoners van de Europese Unie", zo stelt de brancheorganisatie.

'Sluwe manier'

Het Meldpunt Kinderporno, onderdeel van organisatie Offlimits, stelt dat het Hongaarse voorstel een negatieve invloed zal hebben op de effectieve Nederlandse aanpak van misbruikmateriaal. "Het Hongaarse voorstel voor de bestrijding van seksueel misbruik zal een negatieve invloed hebben op deze effectieve Nederlandse aanpak." Het Meldpunt benadrukt dat door het voorstel de deur naar het doorbreken van end-to-end encryptie wordt opengezet. "Encryptie is noodzakelijk voor de bescherming van online kinderrechten."

"Bovendien wordt in het Hongaarse voorstel - in tegenstelling tot in het eerdere voorstel - op een sluwe manier niet alleen het detecteren van bekend beeldmateriaal mogelijk gemaakt, maar ook dat van nieuw beeldmateriaal. Dit terwijl het bekend is dat de bestaande software niet in staat is om effectief nieuw beeldmateriaal van seksueel kindermisbruik te detecteren. Het risico op ontelbare false positives is groot, wat leidt tot het criminaliseren van onschuldige burgers", waarschuwt de organisatie verder. Die stelt dat er veel meer moet worden ingezet op preventie en het aanpakken van hosters (pdf).

"Kinderen beschermen en misbruikers pakken moet topprioriteit zijn, maar het EU-voorstel aanpak beelden kindermisbruik maakt Nederland onveilig, is massasurveillance en helpt geen kind. Nederland moet tegen stemmen zeggen experts!", laat GroenLinks-PvdA-Kamerlid Kathmann op X over het voorstel weten.