Heb jij een uitdagende vraag over beveiliging, recht en privacy, stel hem aan ICT-jurist Arnoud Engelfriet en maak kans op zijn boek
"De wet op internet".

Het werd weer eens tijd voor een bezemwageneditie van de Juridische vraag, zeker nu Arnouds nieuwe boek Security binnenkort uitkomt. Daarom behandelen we elke dag tot volgende week in het kort een vraag.

Vraag: Kun je eens uitleggen wat het verschil is tussen rechtspraak, vonnissen en jurisprudentie? Ik zie die termen door elkaar gebruikt maar snap het verschil niet goed.

Antwoord: "Rechtspraak" is de meest algemene term om aan te geven wat ze op de rechtbank allemaal doen. De rechtbank hoort de partijen en beslist dan over de zaak, dat is het vonnis. Een vonnis noemt de feiten die de rechtbank heeft vastgesteld en de wetsartikelen die daarmee zijn overtreden, plus de straf (of schadevergoeding of andere consequentie) die daarop staat. Zo kan in een vonnis worden bepaald of iemand eigenaar is geworden, nalatig is geweest of alsnog een extra handeling moet verrichten.

In principe past de rechtbank alleen de wet toe op de feiten om zo tot zijn conclusie in het vonnis te komen. Maar vaak is de wet te algemeen en kom je er niet meteen. Dan mag de rechtbank een eigen regel formuleren die bepaalt hoe de feiten op de wetsartikelen van toepassing zijn. Zo'n eigen regel moet hij dan wel onderbouwen binnen het wettelijk kader, bijvoorbeeld door te kijken naar de bedoeling van de wetgever of wat eerder in vergelijkbare zaken is beslist. Zo besliste het Gerechtshof Leeuwarden eens dat goederen in virtuele werelden gestolen konden worden omdat ze (volgens een zelf geformuleerde regel) eigenlijk hetzelfde zijn in de praktijk als fysieke goederen.

Dergelijke vonnissen kunnen van grote invloed zijn op toekomstige zaken, omdat de wet vaak heel algemeen is geformuleerd. Als ze in de praktijk overgenomen worden dan noemen we ze "jurisprudentie". Vonnissen zijn echter niet automatisch jurisprudentie. Een rechter mag eerdere vonnissen negeren als hij ze niet relevant of onjuist vindt. Bij een arrest van de Hoge Raad is dat echter zeer ongebruikelijk.

En nu ik toch bezig ben: in hoger beroep wordt gecontroleerd of een vonnis van de gewone rechtbank wel juist is. In de praktijk doet het gerechtshof dan de gehele rechtszaak over, in ieder geval op de punten waar de partijen het oneens mee zijn. Het hoger beroep tegen de uitspraak van een gerechtshof gebeurt bij de Hoge Raad en heet cassatie. In hoger beroep of cassatie heet een vonnis een ‘arrest’. Een arrest kan een vonnis bevestigen of vernietigen (ongeldig verklaren). Bij vernietiging kan de zaak worden terugverwezen naar de lagere rechter, maar het hof dat het arrest wijst, kan ook zelf uitspraak doen.

Een arrest wordt eerder als jurisprudentie gezien dan een gewoon vonnis, hoewel ook vonnissen van rechtbanken jurisprudentie kunnen zijn. Bij consumentenzaken over garantie of koop op internet zijn er bijvoorbeeld vrijwel geen arresten omdat men zelden in hoger beroep gaat (soms kan dat niet eens vanwege wettelijke beperkingen) dus de jurisprudentie bestaat vrijwel compleet uit vonnissen.

Arnoud Engelfriet is ICT-jurist, gespecialiseerd in internetrecht waar hij zich al sinds 1993 mee bezighoudt. Hij werkt als partner bij juridisch adviesbureau ICTRecht. Zijn site Ius mentis is één van de meest uitgebreide sites van Nederland over internetrecht, techniek en intellectueel eigendom. In 2008 verscheen zijn boek "De wet op internet".