De Arnhemse privacy-activist Michiel Jonker die twee zaken tegen de Autoriteit Persoonsgegevens had aangespannen omdat hij vond dat de toezichthouder tegen NS en de gemeente Arnhem moest optreden heeft beide zaken verloren. Dat laat privacystichting Privacy First in een gemaild persbericht weten.

Volgens Jonker discrimineert de NS treinreizigers die met een anonieme OV-chipkaart reizen, aangezien die hun voordeelurenkorting verliezen en zo onder druk worden gezet om hun privacy op te geven als ze wel met korting willen reizen. Daarnaast is de anonieme OV-chipkaart niet anoniem, zo stelt Jonker. Het saldo wordt namelijk niet op de kaart geladen, zoals aan treinreizigers werd gecommuniceerd, maar overgemaakt naar de back-office van het bedrijf Translink Systems (TLS), dat in opdracht van NS betalingen afhandelt.

Elke keer dat iemand met een anonieme kaart in- of uitcheckt of saldo laadt, wordt het tijdstip en de locatie van de anonieme kaart geregistreerd. In augustus 2019 hoorde Jonker dat dit al in 2010 door een onderzoeksgroep van wetenschappers onder de aandacht was gebracht. De Arnhemmer voelde zich naar eigen zeggen verraden. "Het gaat hier om circa vijf miljoen houders van anonieme OV-chipkaarten, die door NS negen jaar lang voor de gek zijn gehouden, terwijl de AP wist dat dit gebeurde, maar wegkeek."

Afvalpas

Daarnaast was Jonker naar de rechter gestapt vanwege de afvalpas in de gemeente Arnhem. De ondergrondse containers in Arnhem beschikten tussen juli 2014 en medio 2017 over een scannersysteem, dat alleen met een elektronische afvalpas met de adresgegevens van de pashouder kon worden geopend. De verzamelde persoonsgegevens werden verwerkt in een centraal datasysteem van de gemeente. Jonker maakte hier bezwaar tegen omdat op deze manier zijn privacy werd geschonden.

Er volgde een lang juridisch gevecht van drie jaar. Na een uitspraak van de voorzieningenrechter in augustus 2017 legde de Autoriteit Persoonsgegevens een last onder dwangsom op aan de gemeente. De gemeente had al voor het opgelegd krijgen van de dwangsom besloten om te stoppen met de afvalpas en de ondergrondse containers open te maken.

Afgelopen maart besloot de Autoriteit Persoonsgegevens de last onder dwangsom op te heffen. Kort daarna ging de gemeente weer over tot het afsluiten van de afvalcontainers. Er is nu weer een afvalpas nodig om de containers te openen. Daarop diende Jonker een bezwaarschrift in bij de Autoriteit Persoonsgegevens, dat door de toezichthouder werd afgewezen. De Arnhemmer ging hier tegen in beroep.

Uitspraak

In beide zaken oordeelde de rechtbank dat Jonkers beroep ongegrond was en dat de Autoriteit Persoonsgegevens niet handhavend hoeft op te treden. "De rechtbank heeft de zaken "marginaal" getoetst, dat wil in dit geval zeggen: zeer oppervlakkig. De rechtbank heeft daarbij de gedachtengangen van NS en de gemeente Arnhem als uitgangspunt genomen, net zoals de AP dat eerder al deed", stelt Jonker in een reactie op de uitspraken.

Volgens de Arnhemmer zegt de rechtbank in essentie dat het in theorie niet valt uit te sluiten dat de gedachtengangen van NS en de gemeente redelijk zouden kunnen zijn, als een aantal ideeën die door NS en de gemeente in algemene termen op papier zijn gezet, kloppen. "De rechtbank toetst niet of die ideeën in de praktijk ook echt kloppen met de feiten. Dus mag het van de rechtbank. Van de bescherming van de privacy van burgers blijft op deze manier heel erg weinig over", aldus Jonker, die in ieder geval in de zaak van de OV-chipkaart voornemens is om in hoger beroep te gaan.