Nederlanders logden vorig jaar, mede vanwege de coronapandemie, een recordaantal keer bij de overheid in via DigiD. De DigiD-app speelt hierbij een steeds belangrijkere rol. Security.NL sprak met DigiD-aanbieder Logius over de beveiligingskeuzes die voor de app zijn gemaakt, zoals een vijfcijferige pincode, het gebruik van de appstores van Apple en Google en hoe er rekening met gecompromitteerde toestellen wordt gehouden.
Het in 2003 gelanceerde DigiD, dat destijds nog als Nieuwe Authenticatie Voorziening door het leven ging, laat burgers bij de overheid inloggen. DigiD kent verschillende betrouwbaarheidsniveaus. Hoe hoger het niveau, hoe gevoeliger de gegevens die de burger kan benaderen en des te beter de aanbiedende dienst weet wie er inlogt.
Het basisniveau bestaat uit een gebruikersnaam met wachtwoord. Dan is er het middenniveau waarbij de gebruiker kiest voor inloggen met de DigiD-app of voor gebruikersnaam, wachtwoord en sms-controle. Als derde is er het substantiële niveau. Dit is bijvoorbeeld vereist wanneer er met extra privacygevoelige gegevens wordt gewerkt. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om gegevens over de gezondheid. Dan is er ook het niveau DigiD Hoog.
DigiD Substantieel en DigiD Hoog vereisen het eenmalig respectievelijk telkens uitlezen van de chip van het rijbewijs en identiteitskaart. Dit kan met de NFC-functie in tablets en smartphones of NFC-lezers verbonden aan computers.
Vorig jaar werd er meer dan 402 miljoen keer via DigiD ingelogd, een recordaantal. Het gaat om een toename van 18 procent ten opzichte van 2019, wat mede komt doordat mensen vorig jaar meer zaken digitaal met de overheid regelden. Het aantal geregistreerde DigiD-accounts steeg vorig jaar naar 18,3 miljoen, een toename van 22 procent ten opzichte van 2019.
De groei wordt mede verklaard door ouders die vanwege een coronatest een DigiD-account voor hun kinderen aanvroegen, grenswerkers en heraanvragen. Onder de 18,3 miljoen DigiD-accounts bevinden zich ook accounts van mensen die de afgelopen drie jaar zijn overleden. De DigiD-app telt inmiddels 8,8 miljoen installaties/accounts. Met de app werd vorig jaar in totaal ruim 141 miljoen keer ingelogd bij de overheid.
In de eerste drie maanden van dit jaar is er in totaal al 144,4 miljoen keer via DigiD ingelogd, waarvan 65,3 miljoen keer via de DigiD-app. 46,3 miljoen keer werd er gebruik gemaakt van gebruikersnaam en wachtwoord en bijna 33 miljoen DigiD-authenticaties vonden plaats via gebruikersnaam, wachtwoord en sms-controle.
Vorig jaar maakte staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken bekend dat de overheid het inloggen via DigiD met sms-code wil terugdringen ten gunste van de DigiD-app. In maart van dit jaar werd duidelijk dat de overheid inloggen via DigiD met sms-controle op termijn gaat uitfaseren. Het is dan ook duidelijk dat de overheid meer gaat inzetten op het gebruik van de DigiD-app, zodat de stap om vervolgens de app op te waarderen naar een hoger betrouwbaarheidsniveau kleiner wordt. Security.NL sprak met Logius over de beveiligingskeuzes die voor de DigiD-app zijn gemaakt.
Waarom ondersteunt DigiD geen generieke OTP (one-time password)-generator / authenticator zoals veel andere websites/diensten doen?
Logius: Een generieke OTP generator voegt een tweede factor toe. DigiD gebruikt hiervoor momenteel SMS-controle en de DigiD app. Sommige OTP-oplossingen maken gebruik van een speciale app. In Nederland bewegen we de komende jaren steeds meer richting het eIDAS betrouwbaarheidsniveau substantieel bij het inloggen. TOTP kan dit niveau niet bieden. Als we TOTP zouden gebruiken zou dit betekenen dat mensen, om in te kunnen loggen op meerdere betrouwbaarheidsniveau‘s zowel een OTP-app als de DigiD app nodig hebben.
We hebben de verschillende betrouwbaarheidsniveau’s voor de gebruiker gecombineerd in de DigiD app. Zo ervaart de gebruiker zoveel mogelijk dezelfde klantreis, ongeacht het bij inloggen vereiste betrouwbaarheidsniveau. Daarom zijn we vooralsnog niet voornemens TOTP aan te bieden als tweede factor.
De DigiD-app maakt gebruik van een pincode van vijf cijfers die niet kan worden gewijzigd in bijvoorbeeld een passphrase. Waarom is hiervoor gekozen?
Logius: In onze ogen is de invoer van een passphrase in een mobiele app niet prettig qua gebruikerservaring. Daarnaast is het qua beveiligingsniveau niet nodig om een sterkere kennisfactor dan een 5-cijferige pincode te hebben, omdat de bezitsfactor van (de private sleutel in) de app voldoende betrouwbaar is.
De pincode wordt "gemaskeerd" in de DigiD-backend opgeslagen. Wat wordt precies met gemaskeerd bedoeld? Waarom is het nodig de pincode in de backend op te slaan en kan de app niet volledig vanaf de smartphone worden gebruikt (zoals bij een authenticator)?
Logius: De pincode wordt door middel van een "one-time pad" gemaskeerd naar de backend verstuurd en daar opgeslagen. De pincode is de kennisfactor bij de bezitsfactor die wordt gevormd door de (private sleutel in de) app. De app kan niet offline gebruikt worden voor authenticatie, dus opslag in het device is niet nodig en dat zou bovendien bepaalde aanvallen op de pincode mogelijk maken.
De DigiD-apps zijn alleen in de appstores van Apple, Google en Microsoft beschikbaar. Gebruikers moeten hiervoor een account bij deze partijen hebben. Is er een reden waarom ervoor dit model is gekozen en waarom biedt Logius de apps niet zelf aan?
Logius: DigiD, maar ook de rest van de Rijksoverheid biedt apps vanwege beveiligingsredenen alleen aan via de app stores van Google en Apple. Dit om te voorkomen dat er valse apps via internet worden aangeboden. Wij kunnen dit alleen goed controleren als er gebruik wordt gemaakt van deze kanalen. Daarnaast worden alle apps gecontroleerd voordat ze worden opgenomen in Google Play Store of bij de Apple Store. Dit is in het belang van de veiligheid van de gebruiker.
Alternatieve stores bieden op dit moment onvoldoende zekerheid. Het gevolg van deze keuze is dat er inderdaad een account bij Apple of Google aangemaakt moet worden om hiervan gebruik te maken.
Vorig jaar werd bekend dat de overheid inloggen via DigiD met sms-code wil terugdringen ten gunste van de DigiD-app. Wat zijn de opties voor mensen zonder smartphone of mensen die de app niet kunnen/willen installeren?
Logius: Wij zien het aantal app-gebruikers jaar op jaar stijgen. Er is nu nog een groep mensen die geen smartphone heeft en geen gebruik kan maken van de app (in 2018 gebruikte 87% van de Nederlandse bevolking tussen de 16-75 jaar een smartphone, zie onder andere CBS en Eurostat). We kunnen en mogen deze mensen niet uitsluiten. Voor een deel betreft dit mensen die niet kunnen meekomen. Deze groep is veelal geholpen met een goede en veilige machtigingsvoorziening. Daarom is deze voorziening een belangrijk onderdeel van het werk aan de digitale overheid, en randvoorwaardelijk voor verdere stappen in het uitfaseren van lagere niveaus.
Er zijn ook mensen die niet willen meegaan in de digitalisering. Ook voor deze groep moet bijvoorbeeld de analoge wijze van dienstverlening beschikbaar blijven. Het ministerie brengt deze verschillende groepen in kaart, om te bezien hoe we hiervoor oplossingen kunnen inzetten. En wellicht bieden straks private inlogmiddelen uitkomst; maar daarvoor moet eerst de Wet Digitale Overheid van kracht worden.
Veel Androidtoestellen worden niet meer met beveiligingsupdates ondersteund. Hoe houdt Logius hier rekening mee?
Logius: DigiD past geregeld de eisen voor besturingssystemen aan. Vrij recent is de ondersteuning voor de DigiD app van alle Android versies lager dan 7 gestopt.
In hoeverre is er in het dreigingsmodel rekening gehouden met een gecompromitteerd systeem van de gebruiker?
Logius: In de risicobeoordeling van het gebruik van DigiD wordt, ongeacht het platform (dus qua gebruik zowel vanuit een browser als met de app), rekening gehouden met minder veilig ingerichte besturingssystemen en devices. We kunnen echter niet alle compromitterende factoren van een gebruiker systeem vaststellen en het is (deels) ook de verantwoordelijkheid van de gebruiker.
Welke verbeteringen/aanpassingen kunnen we dit jaar voor DigiD verwachten?
Deze posting is gelocked. Reageren is niet meer mogelijk.