De afgelopen weken heb ik in een aantal artikelen op Security.NL het thema gedeelde verantwoordelijkheid voor veilig online bankieren belicht. Uit de verschillende reacties blijkt dat dit een controversieel onderwerp is, zeker als het gaat om de eventuele verantwoordelijkheid van de klant. Gezien de ontwikkelingen in het beleid van banken en uitspraken van klachteninstituten (KiFid) en rechters in de afgelopen jaren, is dat ook begrijpelijk. De laatste jaren zijn klanten geconfronteerd met banken die eenzijdig de regels voor de klant in haar algemene voorwaarden aanscherpen. Dit zonder duidelijkheid te verschaffen over haar eigen verantwoordelijkheid en zonder te toetsen of de klant de regels ook uit kan voeren. En als klap op de vuurpijl heeft dit de afgelopen twee jaar in enkele gevallen ook nog geleid tot aansprakelijkheid voor de klant. Een gang naar het KiFid heeft voor deze klanten ook geen nut gehad, het KiFid neemt de voorwaarden van de banken (in mijn ogen onterecht) klakkeloos over. Zoals ik eerder schreef is het zomaar “afschuiven” van risico’s en aansprakelijkheid een verkeerd beleid geweest, dit moet dus anders. In de reacties ben ik gevraagd om een puntsgewijze opsomming te geven van mijn belangrijkste aanbevelingen.
Allereerst dient de zorgplicht van de bank voor het voorkomen van fraude op online bankieren wettelijk vastgelegd te worden. Eerder schreef ik al dat de online payment recommendations van de ECB een goede eerste voorzet voor de wettelijke zorgplicht zijn. Hier vallen bijvoorbeeld technische maatregelen voor preventie en detectie in. Ik wil graag de experts op Security.NL oproepen om deze aanbevelingen verder aan te vullen. Daarbij dient niet alleen gedacht te worden aan preventie en detectie door de bank maar ook aan voorlichting en het beschikbaar stellen van preventie en detectiemiddelen aan de klant. De DNB zal vervolgens moeten vaststellen of de bank zich daadwerkelijk houd aan de wettelijke maatregelen. Iedere vorm van non-compliance van de bank zal er automatisch voor moeten zorgen dat iedere klant (zowel particulier als zakelijk) altijd schade als gevolg van fraude vergoed krijgt.
Ten tweede dienen banken wettelijk verplicht te worden dat de verplichte veiligheidsmaatregelen voor de klant ook daadwerkelijk uitvoerbaar zijn. Dit kan door alleen realistische maatregelen te verlangen, maatwerk te bieden en door klanten te helpen. De bank dient dus vooraf duidelijk te maken wat grof nalatig gedrag is en dient dit af te stemmen op de daadwerkelijke kennis en kunde van de individuele klant. Dat wil dus zeggen dat in geval van een eventuele klant aansprakelijkheid, de bank (bij de rechter) aan moet tonen dat klant in staat was om de verplichte maatregelen uit te voeren, en niet andersom! Hierdoor worden banken verplicht om maatwerk toe te passen in verwachte maatregelen (aangesloten op de kennis en de kunde van de klant) of om in zijn geheel te stoppen met het opleggen van verplichte maatregelen. De wettelijke bewijslast en het probleem komen hierdoor volledig bij de bank te liggen en niet zoals nu bij de klant. Mochten banken naast deze verplichte maatregelen nog aanbevelingen aan de klant willen doen voor veilig gedrag, dan staat dat hun vrij. Het niet naleven van deze aanbevelingen betekent echter niet dat de klant aansprakelijk is voor de schade.
Ten derde dienen banken maatwerk op online bankieren aan te bieden. Allereerst zouden banken alleen functionaliteit aan moeten bieden die past bij het risicoprofiel en de behoefte van de klant. Daarnaast zouden klanten ook in staat moeten worden gesteld om op een eenvoudige manier de functionaliteit van online bankieren naar behoefte aan te passen. Maatwerk op online bankieren in plaats van standaardisatie.
Tot slot dienen banken samen met de overheid het kennis en bewustzijnsniveau van de klant / burger over de dreiging van online fraude te verhogen. Campagnes en voorlichtingsmateriaal moeten duidelijker uitleggen wat de dreiging is en voorbeelden van werkwijzen van criminelen bevatten. Banken dienen hun klanten hulpmiddelen aan te reiken om zicht te wapenen.
Pas als al deze zaken geregeld zijn, kan er worden nagedacht over verantwoordelijkheid van de klant. Ook na de commentaren op Security.NL ben ik nog altijd van mening dat we van klanten mogen verwachten dat ze zich naar eigen vermogen zo verantwoordelijk mogelijk gedragen. De klant heeft daar immers ook belang bij. Want zelfs als de schade vergoed wordt door de bank is er nog steeds impact voor de klant, denk aan privacy of het wachten op de schadeloosstelling. Voorkomen van fraude is dus ook in het belang van de klant.
Nogmaals wil ik benadrukken dat het begrip verantwoordelijkheid niet automatisch aansprakelijkheid betekent. Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid zijn echt twee verschillende zaken. Aansprakelijkheid is slechts een eventueel gevolg van verantwoordelijkheid. Het streven naar verantwoordelijk gedrag houdt dus niet automatisch in dat de rekening in het geval van schade ook doorschuift. Pas als alle elementen van klant verantwoordelijkheid ingevuld zijn en aan de hierboven beschreven voorwaarden voldaan is, kan het eventueel zo zijn dat een klant aansprakelijk gesteld wordt voor de schade. De bank is de partij op wie de bewijslast rust, de bank moet aantonen dat inderdaad aan alle voorwaarden voldaan is en dat de klant inderdaad grof nalatig gehandeld heeft.
Zoals minister Dijsselbloem reeds aangaf, heeft de rechter dan het laatste woord. Die uitspraak heeft echter wel tot gevolg dat de rechter zijn kennisniveau over online criminaliteit moet verhogen. Een rechter kan immers enkel en alleen een gefundeerde uitspraak doen als hij de situatie ook volledig begrijpt. De rechter zal vervolgens moeten toetsen of de bank zich aan bovenstaande voorwaarden gehouden heeft en of de klant inderdaad grof nalatig gehandeld heeft.
En als laatste noot: laten we niet vergeten dat de aansprakelijkheid voor fraude allereerst bij de fraudeur dient te liggen. Net als de klant, is ook de bank een slachtoffer als het gaat om online fraude. Laten we banken in de publieke opinie dan ook niet behandelen als de veroorzaker maar als een partij die het probleem mede kan beperken en daar een zeer belangrijke rol in dient te spelen.
Paul van Dommelen is Managing Consultant Financial Services bij Capgemini. Ter afronding van zijn Executive MBA aan de Nyenrode Business Universiteit publiceerde hij in november zijn master thesis over de zoektocht naar gedeelde verantwoordelijkheid voor veilig online bankieren.
Deze posting is gelocked. Reageren is niet meer mogelijk.