Zet uw gezicht niet online want er komen een stuk meer van dit soort zaken in de toekomst.

Het OM heeft in dit geval geprobeerd een uitspraak te forceren om jurisprudentie te kweken...
Jammer, want het rammelt aan alle kanten.

Er is immers geen film gemaakt van deze vrouw, er is een film gemaakt met computer gegenereerde graphics die lijken op iemand die op deze vrouw lijkt...

Dit heeft net zoveel met kunst te maken als met iets wat verboden is.

"Het is niet wezenlijk anders", nou het kan niet veel anders zijn dan dit... Om zulke filmpjes te maken die ECHT zouden zijn, zou de persoon in de levenssfeer van het slachtoffer moeten inbreken, en daar is hier geen sprake van.
Deze man heeft niet ingebroken en een voyeurcam geplaatst in de slaapkamer van de vrouw. Hij heeft ook niet haar mobiel gestolen en ingebroken maar hij wordt nu behandeld als iemand die dat wel gedaan heeft en dat is toch echt wel een wezenlijk verschil.

Ik snap dat rechters en het OM de boel wilde forceren door op een of andere kromme manier te voorkomen dat meer mensen dit gaan doen. Ze snappen echter de digitale wereld en autisme niet helemaal.

Overigens begint rechtspraak steeds meer bijzonder te worden... Buitenlanders (in het bijzonder een pool en een duitser) die mensen willen ens wetens platrijden met hun auto al dan niet bezopen of onder invloed van drugs, en wellicht ook nog de daad proberen te verbloemen, komen er met een mindere straf af dan deze man die nooit in de buurt van deze vrouw is geweest.

Sinds wanneer is het maken van "kunst" zwaardere criminaliteit dat verwijtbaar mensen dood maken? Die afweging zie ik nogal vaak verdwijnen bij mensen die zo dom zijn om publieke mensen in de weg te zitten. Zeg, theelichtjes, bonnetjes, zwarte pieten...

Rechterlijke minachting voor de wet

In reactie op een eerder bericht over deze zaak op 19 oktober 2023 (https://www.security.nl/posting/815003/OM+eist+taakstraf+voor+deepfakevideo%3A+eeuwige+inbreuk+op+privacy+slachtoffer) heb ik toen de verwachting uitgesproken dat alleen artikel 139h Sr een aanknopingspunt biedt om dergelijke deepfakes met de wet in de hand tegen te gaan. Die verwachting van mij is uitgekomen, de rechter verwijst naar dit onderdeel van het Wetboek van Strafrecht.

De manier waarop de rechter dat doet, getuigt voor een deel van slordig wensdenken dat de vrijheid van meningsuiting en de eerbiediging van de privésfeer aantast. Ik zal dit hieronder uitleggen aan de hand van cruciale passages in de uitspraak (met dank aan Security.nl voor de link).

Het gaat eigenlijk om drie vragen waarop de rechter antwoord geeft. Ik zal telkens de rechterlijke uitspraak (https://uitspraken.rechtspraak.nl/#!/details?id=ECLI:NL:RBAMS:2023:6923) citeren en vervolgens commentaar leveren. De nummering is afkomstig uit de rechterlijke uitspraak.

-- Is er spake van een seksuele afbeelding? --


Ik ben het ermee eens dat er sprake is van een afbeelding van seksuele aard die betrekking heeft op presentatrice Welmoed Sijtsma. Maar de rechter haalt hier volstrekt onnodig het criterium bij dat het beeldmateriaal op het eerste gezicht echt moet lijken. Dat is geen juist criterium. Ook als een afbeelding van het hoofd of van het gezicht van de presentatrice wordt geplakt op bepaalde naakten van Picasso, Klimt of Sir Lawrence Alma-Tadema (bijv. het erotiserende liggend bijna-naakt getiteld In the Tepidarium, 1881), dan is het even goed een afbeelding van seksuele of althans erotische aard. En trouwens ook als het wordt geplakt op officiële video-opnames van bepaalde zeer seksualiserende optredens van Madonna, Christina Aguilera of Taylor Swift.

Door het concept "seksuele aard" te verwarren met "niet te onderscheiden van echt" geeft de rechter blijk van een primitieve, plat-letterlijke opvatting van seksualiteit, die bovendien niet consequent wordt doorgevoerd. Stel bijvoorbeeld dat het hoofd van Welmoed Sijtsma wordt geplakt op de steel van een egale, roze afbeelding van een gitaar, waarbij op het klankgat van diezelfde gitaar de afbeelding van een willekeurig, naamloos vrouwelijk geslachtsorgaan wordt geplakt. Volgens de plat-letterlijke opvatting zou hier dan ook sprake zijn van "een afbeelding van seksuele aard", hoewel ik niet zo snel zou weten wie daar opgewonden van zou raken.

Dit wijst erop dat wat de rechter eigenlijk bedoelt met de term "van seksuele aard", iets heel anders is, namelijk: "waar mensen (en mogelijk de rechters zelf) waarschijnlijk opgewonden van raken". Dat is echter uitermate subjectief. Zelf heb ik bijvoorbeeld afbeeldingen van personen in nette zwemkleding gezien die ik veel opwindender vond dan bepaalde andere afbeeldingen of video's van geheel naakte personen die ook nog eens seksuele handelingen pleegden.

Eén van de meest opwindende afbeeldingen van seksuele aard die ik ken, is de Venus van Botticelli. Ook hier werd in ieder geval het gezicht van een bestaande vrouw gebruikt:


Zouden wij Botticelli, als hij zijn werk zonder toestemming van Simonetta anno 2023 in Nederland zou vervaardigen, strafbaar moeten stellen onder verwijzing naar art. 139h Sr.? Nee, zo diep willen wij natuurlijk niet zinken. Het is kunst, en dan mag je je laten inspireren. Dat is wat de maker van de deepfake van Welmoed Sijtsma aanvankelijk ook heeft gedaan. Dat zijn technische middelen enerzijds beperkter en anderzijds uitgebreider waren dan die van Botticelli, maakt dat niet anders.

De rechters beginnen dus al met het maken van fundamentele denkfouten, namelijk het stichten van verwarring, of althans het verzuim onderscheid te maken tussen maar liefst vier verschillende dingen: "seksualiteit", "echtheid", "de zichtbaarheid van geslachtsdelen" en "opwindendheid". Als je al zo slordig begint, kun je niet met goed recht iemand veroordelen.

-- Wanneer is het vervaardigen van een seksuele afbeelding wederrechtelijk? --


Hier geven de rechters opnieuw blijk van slordigheid. Ze stellen hier "het ontbreken van toestemming" ten onrechte gelijk aan "wederrechtelijkheid." Maar als ik op straat een foto maak van voorbijgangers, dan is het weliswaar beleefd om ze daarvoor toestemming te vragen (wat ik zelf ook zeker zou doen), maar het is niet verplicht. Het gebeurt immers in de openbare ruimte. Bovendien ging het in de casus van de presentatrice ook nog eens om beelden die met haar uitdrukkelijke toestemming op internet waren geplaatst.

Kennelijk zijn de rechters echter van mening dat iemand voor sommige zaken, zoals het maken(!!) van een deepfake pornovideo, wèl toestemming moet vragen, zelfs als die iemand dat in de beslotenheid van zijn eigen woning doet met van het internet geplukte, publieke beelden. Dat staat echter nergens in de wet. Dit hebben de rechters helemaal zelf erbij gefantaseerd, omdat ze kennelijk niet alleen het verspreiden, maar ook het vervaardigen op zichzelf van deepfake pornovideo's onwenselijk vinden. Wat we hier zien, is dat rechters hun eigen persoonlijke, subjectieve voorkeuren boven de wet stellen, en ook nog eens menen die persoonlijke voorkeuren dwingend te kunnen opleggen in de slaapkamer van een ander.

Dit maken de rechters vervolgens nog eens expliciet. Ik citeer opnieuw: "Daarbij neemt de rechtbank in aanmerking dat de strafbaarheid van de gedraging ligt in de vervaardiging van het seksuele beeldmateriaal zelf. Ook als verdachte de deepfake pornovideo op zijn eigen computer had laten staan, dan zou dit nog steeds een strafbaar feit als bedoeld in artikel 139h lid 1 onder a Sr hebben opgeleverd." Met deze opvatting schenden de rechters, zodra die opvatting rechtens leidt tot enige vorm van bestraffing, de privésfeer van de maker van de deepfake. Dit is vergelijkbaar met het strafbaar stellen van bepaalde gedachten. Het is in strijd met elementaire mensenrechten en een heilloze weg.

Binnen de privésfeer moet iedereen kunnen denken wat hij wil en afbeelden wat hij wil. Als ik in mijn privésfeer een fotomontage maak van - zeg - een minister van Volksgezondheid die in kennelijke staat van opwinding uit een drol omhoog rijst (een variatie op de Venus van Botticelli), dan moet ik daar vrij in zijn.

Zoals ik in mijn reactie op het artikel op 19 oktober al zei, het Wetboek van Strafrecht geeft met de strafbaarstelling van het wederrechtelijk vervaardigen van juist "een afbeelding van seksuele aard" (anders dan bijvoorbeeld het vervaardigen van een afbeelding "van gewelddadige aard") blijk van een benepen, preutse, negentiende eeuwse angst voor seksualiteit.

Maar nu halen de rechters een truc uit. Ze fantaseren dat ELK vervaardigen van een afbeelding van seksuele aard die "echt" lijkt, daarmee meteen ook "wederrechtelijk" zou zijn, ook als dit binnen de privésfeer van de maker gebeurt. Dat staat echter nergens in de wet, en er blijkt ook nergens uit dat dit de bedoeling van de wetgever zou zijn geweest.

Er is hier derhalve sprake van een rechterlijke dwaling in de vorm van preuts rechterlijk wensdenken, waarbij rechters hun preutse normen dwingend willen opleggen in de slaapkamer van anderen.

Vervolgens raak ik in de war. De rechters zeggen dat de maker van de deepfake er een "tekst" op heeft aangebracht die aangeeft dat er sprake is van een deepfake. Maar hoe kan er in dat geval nog sprake zijn van een video die "zodanig echt lijkt dat het op het eerste gezicht niet duidelijk is dat het gaat om beelden die gemanipuleerd zijn", zoals de rechters eerder onder 3.3.8 (zie hierboven geciteerde passage) betoogden? Dit is tegenstrijdig.

Als er onder een krantenartikel een mededeling staat: "Om privacy-redenen hebben wij de namen van de geïnterviewden veranderd", dan worden lezers geacht te begrijpen dat genoemde "Piet" niet Piet is, maar iemand anders. De mededeling maakt dan deel uit van het artikel.

-- Wanneer is openbaarmaking strafbaar? --


Hoewel ik het er op zichzelf mee eens ben dat de verdachte (de maker van de deepfake) had kunnen weten dat de openbaarmaking voor de presentatrice nadelig kon zijn, rammelt de logica van de rechters hier opnieuw.

De rechters maken zich hier schuldig aan anachronistisch denken. Als de verdachte pas NA het online plaatsen van de video zich bewust werd van het risico dat hij hiermee nadeel voor de presentatrice kon veroorzaken, dan kun je daar niet uit afleiden, zoals de rechtbank echter wel doet, dat de verdachte "dit risico in ieder geval aanvankelijk voor lief heeft genomen". Wat is het toch met zoveel Nederlandse rechters, dat ze elementaire beginselen van logica maar niet lijken te kunnen begrijpen? Dit wekt geen vertrouwen in de Nederlandse rechtspraak.

Zeg dan als rechter om te beginnen gewoon eerlijk dat je de norm hanteert dat iemand zich bewust MOET zijn van bepaalde risico's, en anders mag worden gestraft.

In Nederland zijn bepaalde vormen van roekeloos gedrag strafbaar, ook als het niet je bedoeling is daarmee risico's te veroorzaken. De rechters hadden dus, bij gebrek aan bewijs van opzet, moeten toetsen of de maker van de deepfake één van de vormen van roekeloos gedrag had getoond die in Nederland strafbaar zijn gesteld. Zo niet, dan was de deepfake-maker eenvoudigweg niet strafbaar (want in een rechtsstaat als Nederland is het toegestaan alles te doen wat de wet niet verboden heeft). In dat geval is er misschien sprake van een lacune in de wet. Dat hadden de rechters dan expliciet kunnen concluderen.

Wat ze nu echter hebben gedaan, is iemand op een bevoogdende manier een voorwaardelijke en vooral symbolische taakstraf van 180 uur geven, waarmee ze en passant het legaliteitsbeginsel en de onschuldpresumptie terzijde hebben geschoven. Dat getuigt van minachting voor de wet, iets wat rechters zwaar valt aan te rekenen.

Maar het is ook iets wat ik rechters helaas vaker heb zien doen, waarschijnlijk om opportunistische redenen.

M.J.

Barbertje moest hangen dus zocht de rechter een stok om een hond mee te slaan.
Wie zoekt zal vinden.
Met recht heeft het niets te maken.

Heb je dan liever dat ze helemaal niets doen tegen deepfake pornovideo's?

-- Rechters op de stoelen van wetgever en bestuurder --


Ik vermoed dat je gelijk hebt, hoewel ik natuurlijk niet in de hoofden van die rechters heb kunnen kijken. Het lijkt of de rechters hebben gedacht: het doel, namelijk het tegengaan van deepfake pornovideo's, heiligt de middelen, te weten het opzij schuiven van basisprincipes van de rechtsstaat. En dat terwijl rechters juist bij uitstek diegenen zouden moeten zijn die de basisprincipes van de rechtsstaat blijven respecteren en toepassen. Daar worden ze ook goed voor betaald door ons allemaal.

De rechters (nota bene een meervoudige kamer) hebben hier hun intellectuele integriteit aan de wilgen gehangen en zijn op de stoelen gaan zitten van: 1. de wetgever (wetgevende macht); 2. politieke beleidsmakers en politie (uitvoerende macht).

Ad 1. In een rechtsstaat dienen rechters die in een concrete zaak een lacune in de geschreven wet constateren, conform de wet recht te spreken. Daarbij mogen ze die lacune in de wet in hun uitspraak benoemen. Als de wet het maken of verspreiden van deepfake pornovideo's in bepaalde gevallen niet verbiedt, dan is het aan rechters om dat te benoemen en het vervolgens aan de democratisch gelegitimeerde wetgever over te laten om, naar aanleiding daarvan, de wet al of niet aan te passen. Wat de rechters hier echter hebben gedaan, is dat ze hebben geprobeerd de wet aan te vullen door er op eigen houtje een stukje aan vast te bouwen in de vorm van jurisprudentie. Ze zijn daarbij voorbijgegaan aan het feit dat jurisprudentie in een rechtsstaat betekent dat de wet op bona fide wijze wordt geïnterpreteerd, wat iets anders is dan dat rechters er nieuwe regels of nieuwe bedoelingen bij fantaseren.

Ad 2. In Nederland zeggen bestuurders dat rechters "niet op de stoel van de bestuurder moeten gaan zitten", en rechters zeggen dat gehoorzaam na, en beperken hun eigen rol vaak zodanig dat ze alle ruimte bieden voor bestuurlijke willekeur. Wat zowel veel bestuurders als veel rechters verdoezelen, is dat bestuurders er alleen bezwaar tegen hebben als rechters op hun stoel gaan zitten als rechters uitspraken doen die ingaan tegen bestuurlijke wensen, m.a.w. die bestuurlijke machtsuitoefening begrenzen. Rechters die in hun uitspraken de implementatie van bestuurlijke wensen bevorderen door op de stoel van de bestuurder te gaan zitten, daar hebben bestuurders vaak helemaal geen bezwaar tegen. De onderhavige rechterlijke uitspraak, waarin het maken van deepfake pornovideo's strafbaar wordt gesteld, is een voorbeeld waarbij de rechter een bestuurlijke wens inwilligt door een straf op te leggen naar aanleiding van een aangifte bij de politie, zonder daarvoor echter een adequate wettelijke basis aan te voeren.

In een dictatoriaal, autoritair geregeerd land zou dat geen enkel probleem zijn. Als een dictator vindt dat bepaalde uitingsvormen (bijvoorbeeld "opruiende" kunst, afbeeldingen van seksuele aard of het als vrouw op straat lopen zonder hoofddoek) onwenselijk zijn, dan veroordelen rechters daar gehoorzaam de betreffende "daders" - soms tot jarenlange gevangenisstraffen of zelfs de dood. Als wij in Nederland echter de pretentie hebben in een democratische rechtsstaat te leven, dan kan een dergelijke rechterlijke uitspraak hier niet met goed fatsoen worden geaccepteerd.

-- Zelfbeperking bij het tegengaan van deepfake pornovideo's --


Het is niet zo zwart-wit. Ik vind dat de Nederlandse autoriteiten de eigen burgers moeten beschermen tegen schade als gevolg van deepfake pornovideo's, maar dan wel:
a) met respect voor de privésfeer (van zowel de afgebeelde mensen als de makers van de video's);
b) met respect voor de vrijheid van meningsuiting, inclusief de artistieke vrijheid van expressie;
c) met respect voor de basisbeginselen van de democratische rechtsstaat.

Ad a) De rechter heeft nu het "vervaardigen" van deepfake pornovideo's verboden, ook als dat gebeurt in de slaapkamer van een videomaker zonder dat het enige schade oplevert voor anderen. Daarmee schendt de rechter de privésfeer van de makers van zulke video's. Vergelijk het met kinky seks (bijv. SM bondage met handboeien, zweepjes en dergelijke). In Nederland zijn mensen vrij om in hun eigen slaapkamer zulke seks te hebben en uit te beelden, mits alle deelnemers volwassen zijn en er vrijwillig aan deelnemen (consent). Het Wetboek van Strafrecht verbiedt geen kinky seks en ook niet het uitbeelden ervan in de privésfeer van de slaapkamer. Politie en rechters hebben daar dus buiten te blijven.

Met deze uitspraak inzake deepfake pornovideo's dringt de rechter echter door tot in de slaapkamer en normaliseert daarmee niet alleen een verbod op deepfake pornovideo's, maar ook het ingrijpen van de staat in de privéactiviteiten van mensen in hun eigen slaapkamer, ook in gevallen waarmee daar helemaal geen schade mee wordt aangericht. Dat is een slecht, onrechtsstatelijk oordeel. Het is vergelijkbaar met een verbod op het praktizeren van homoseksualiteit (bijv. onder de noemer "sodomie"). Je ziet hier bij de rechters een regressie waarbij het tolereren van diversiteit plaatsmaakt voor het dwingend opleggen van in essentie religieuze normen. Het is dezelfde beweging die we in de VS in bepaalde zuidelijke staten zien, waarbij zelfs al boeken worden verboden die vertellen over emancipatie en diversiteit.

Ad b) In een rechtsstaat hebben mensen vrijheid van expressie, bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting en vrijheid van artistieke expressie. Uiteraard mag de productie van kunst niet ten koste gaan van grondrechten van mensen of dieren. Het maken van porno waarvoor kinderen of dieren worden misbruikt, is dus uit den boze. Het publiekelijk verheerlijken van seksueel misbruik is ook uit den boze. Anderzijds gaat het bij de strafrechtelijke beoordeling van artistieke expressie niet om de vraag of de geproduceerde kunst "goed" of "verheffend" is - daarover kunnen en mogen de meningen sterk verschillen.

Persoonlijk heb ik nog nooit een deepfake pornovideo gezien, maar wel "klassieke" pornovideo's. Ik was zelf niet onder de indruk van de artistieke kwaliteit van die video's - en dan druk ik me nog zacht uit. Het acteerwerk was in de meeste gevallen hopeloos, en alleen al de fake-glimlachjes en de geforceerde genotskreetjes waren een enorme turn-off. Fictie functioneert dankzij "suspension of disbelief", maar die valt (in ieder geval voor mij) niet vol te houden als de artistieke kwaliteit al te laag is of als bepaalde elementen van een kunstwerk te veel weerzin oproepen.

Hoe dan ook, in een rechtsstaat bemoeit de staat zich niet met de kwaliteit van kunst, maar grijpt alleen in wanneer kunst aantoonbaar schade toebrengt aan burgers die zich daartegen niet kunnen verweren, en ook niet geacht kunnen worden zich daartegen te kunnen verweren. Ik herinner me een nieuwsbericht over een rechtszaak tientallen jaren geleden. Een vrouw die op een hogere verdieping van een flatgebouw woonde, had aangifte gedaan van onzedelijk gedrag (een vrijend stel) in de woonkamer van een tegenoverliggend flatgebouw, waarbij de gordijnen open waren gebleven. De meldster voelde zich in de privésfeer van haar eigen woning aangetast door de beelden die op haar netvlies gegrift stonden. De rechter vroeg haar hoe zij het onzedelijke gedrag had kunnen waarnemen, gezien de aanzienlijke afstand tussen beide flatgebouwen. Ze antwoordde dat ze een verrekijker had gebruikt. Daarmee viel haar zaak natuurlijk in het water. Zij had zichzelf namelijk op eenvoudige wijze kunnen beschermen door af te zien van het gebruik van een verrekijker.

Hetzelfde geldt voor kunst. Als er in iemand anders' huiskamer of in een museum, kunst te zien valt die in de ogen van sommigen "onzedelijk" is, dan kunnen diegenen zichzelf daartegen beschermen door daar niet naartoe te gaan. Advertenties voor kunst die worden getoond in de openbare ruimte, zijn aan meer beperkingen onderhevig, mede met het oog op de bescherming van kinderen.

Dit roept de vraag op of websites op internet moet worden geschouwd als "openbare ruimte" of eerder als "museum". Ik denk dat particuliere websites moeten worden beschouwd als musea of winkels. Immers, niemand is verplicht zulke websites te bezoeken. Als zich op die plekken materiaal bevindt dat schadelijk kan zijn voor bepaalde groepen (bijvoorbeeld kinderen), dan moet er bij de toegang tot zo'n plek een waarschuwing worden getoond. Het is in mijn ogen aan het internet-"platform" (bijv. Facebook/Meta) èn aan de websitehouder om daarvoor verantwoordelijkheid te nemen. Zij mogen daarop ook door toezichthouders en handhavers worden aangesproken.

In dit geval had de deepfake-maker een soort winkeltje opgezet waarin hij zijn deepfake te koop of te huur aanbood. Wat de rechter derhalve had moeten toetsen, is of hij zijn potentiële klanten voldoende waarschuwde m.b.t. de aard van datgene wat hij te koop / te huur aanbood. Helaas geeft de rechterlijke uitspraak daar geen duidelijkheid over, omdat de rechters er niet op die manier naar hebben gekeken. In hun ijver om "deepfake pornovideo's" als zodanig af te keuren en tegen te gaan, hebben zij niet met een rechtsstatelijke blik gekeken, maar met een preuts-moralistische blik, alsof zij nog in de negentiende eeuw leefden, met alle kleinburgerlijke hypocrisie die destijds vigeerde, en die nu weer terug lijkt te komen.

Een andere vraag is de toelaatbaarheid van het versturen van deepfake pornovideo's naar "vrienden". Op dit punt is opnieuw het beginsel van "instemming" (consent) belangrijk, en vooral ook het respecteren van weigering. Mensen die te kennen geven geen pornovideo's te willen ontvangen, moeten op dat punt worden gerespecteerd. Dus als iemand aangifte doet dat hij, na een expliciete weigering, tòch een (deepfake of klassieke) pornovideo heeft ontvangen, dan is er in mijn ogen een goede basis voor vervolging. Persoonlijk heb ik nog nooit (gevraagd of ongevraagd) een dergelijke video toegestuurd gekregen. Maar ik kan me situaties voorstellen waarin een boze ex-partner aan diens ex dergelijke video's toestuurt, ondanks het expliciete verzoek dat niet te doen. In dat geval is er natuurlijk sprake van grensoverschrijdend gedrag (bijv. een vorm van stalking).

Ad c) Als het gaat om respect voor de basisbeginselen van rechtsstatelijkheid bij de beoordeling van de eventuele strafbaarheid van het vervaardigen of verspreiden van deepfake pornovideo's, dan verwijs ik naar hetgeen ik op dat punt hierboven reeds naar voren heb gebracht. Rechters moeten rechtspreken, maar niet op de stoel van de wetgever of de handhaver gaan zitten. In hun rechtspraak moeten ze de grondrechten van ALLE mensen respecteren, dus niet alleen de grondrechten van iemand die afgebeeld wordt in een deepfake pornovideo, maar ook de grondrechten van de maker van die video. Immers, Vrouwe Justitia wordt niet voor niets afgebeeld met een blinddoek - zij laat haar persoonlijke voorkeuren niet meewegen in haar oordeel.

-- Politiek die zich vermomt als rechtspraak --
Wat ik perfide vind aan deze rechterlijke uitspraak, is dat de rechters welbewust een fundamentele afwijking van rechtstatelijke basisbeginselen combineren met het opleggen van een zeer lichte straf (namelijk een voorwaardelijke taakstraf van 180 uur). Hiermee creëren zij een situatie waarin het voor de veroordeelde heel onaantrekkelijk wordt om nog in beroep te gaan tegen deze uitspraak, terwijl dat met het oog op de rechtsstaat juist belangrijk is.

Zo worden we sluipenderwijs opnieuw een stukje afbraak van de rechtsstaat ingerommeld. Ik zie dit dan ook als een voorbeeld van politiek die zich vermomt als rechtspraak.

-- Hoe zou ik het zelf vinden om zo te worden afgebeeld? --
Natuurlijk heb ik me voorgesteld hoe ik het zelf zou vinden als afbeeldingen van mijn gezicht gebruikt zouden worden voor het maken van een deepfake pornovideo. Ik zou dat akelig vinden. Maar er zijn nog veel meer dingen die ik akelig vind, en die volstrekt legaal zijn en op grote schaal in Nederland plaatsvinden. Hoe dan ook, de afbraak van rechtsstatelijk bewustzijn die de afgelopen jaren in diverse rechterlijke uitspraken merkbaar is, vind ik een stuk verontrustender dan het bestaan van deepfake pornovideo's op zichzelf.

Het is als met terrorisme. Terrorisme is vooral succesvol als rechtsstaten in reactie daarop afstand nemen van hun rechtsstatelijkheid en reageren met autoritaire maatregelen die de grondrechten van grote aantallen mensen schenden. De reactie van de VS op 9/11 was hiervan een voorbeeld, zoals president Biden heel onlangs zelf ook heeft aangegeven.
Rechters die hun eigen rechtsstatelijkheid omver laten blazen door een simpele deepfake pornovideo, zijn geen knip voor de neus waard.

Essentieel voor een rechtsstaat is dat niet alleen de doelen tellen, maar ook de middelen en de kenbaarheid vooraf van de middelen die de staat mag inzetten.Een rechtsstaat beperkt zichzelf bij de inzet van middelen, namelijk tot middelen die reeds bij wet zijn voorzien, inclusief bestaande(!) wettelijke grondslagen voor strafvervolging.

-- "Niet in mijn naam"? --
Welmoed Sijtsma heeft in reactie op de deepfake pornovideo twee dingen gedaan: zelf publiciteit gezocht (met haar documentaire over haar ervaringen) en aangifte gedaan bij de politie. In beide gevallen is haar actie uitermate effectief geweest. Maar er dreigt nu iets mis te gaan. Daarom zou ik, als ik haar was, nog een derde actie ondernemen (ik weet niet of zij dat misschien al heeft gedaan). Namelijk publiekelijk verklaren dat zij weliswaar de problematiek van deepfake pornovideo's aan de orde wilde stellen, maar dat ze nu constateert dat de rechters zijn doorgeschoten, terwijl het niet haar bedoeling was om de vrijheid van mensen in hun eigen privé-omgeving aan te tasten, en ook niet om de vrijheid van artistieke expressie aan te tasten. Als ik Welmoed Sijtsma was, zou ik de gedane aangifte nu alsnog intrekken, ook al heeft dat geen invloed meer op de rechterlijke uitspraak, om daarmee aan te geven dat de aantasting van privacy en artistieke vrijheid niet in haar naam gebeurt ("Not in my name").

Als zij dat zou doen, zou dat bij mij respect oproepen.

M.J.

Als hij z'n deepfake zo duur had gemaakt als de Venus van Botticelli, dan was het downloaden effectief ontmoedigd.

Mee eens. Meesterwerk versus knutselwerk. Maar toch, het blijft een (weliswaar mislukte) poging tot eerbetoon aan de schoonheid van het gezicht van presentatrice Welmoed Sijtsma. De kwaliteit van een kunstwerk, of het gebrek daaraan, verandert niets aan de juridische merites van de zaak, of het gebrek daaraan. De meervoudige kamer van de Rechtbank Amsterdam heeft een juridisch wangedrocht afgeleverd. Daarbij komt nog dat het de rechtbank helemaal niet gaat om de kwaliteit van het kunstwerk of het gebrek daaraan, maar om de privacy van de persoon wiens gezicht werd gebruikt voor de video.

De rechtbank verwijst daarbij niet naar de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Hieruit blijkt dat het de rechtbank ook niet gaat om het gebruik van het publiek reeds voorhanden fotomateriaal van het gezicht van presentatrice Welmoed Sijtsma. Het gaat hier niet om het beschermen van persoonsgegevens.

Het lijkt de rechtbank dus te gaan om een andere vorm van privacy dan de bescherming van persoonsgegevens. De rechtbank vindt kennelijk, maar onderbouwt dat niet, dat het natuurgetrouw reproduceren van een reeds voorhanden en publieke afbeelding van het gezicht van een publieke persoonlijkheid, op een manier die door anderen op enige wijze in verband kan worden gebracht met seksualiteit, als dat zonder de toestemming van de betreffende persoon gebeurt, een strafbare aantasting van iemands privacy is, ongeacht of een dergelijk werk ooit publiek wordt gemaakt of niet.

De rechtbank onderbouwt dat niet aan de hand van een wetstekst, maar verwijst alleen naar artikel 139h van het Wetboek van Strafrecht, waar dat niet staat. Ook onderbouwt de rechtbank het niet inhoudelijk.

Het zou toch van een gruwelijke achterlijkheid zijn als de seksualiserende blik van een toeschouwer een bepaalde uitingsvorm strafbaar zou kunnen maken? Hoe moet het dan met al die vrouwen die in Nederland 's zomers in alle vrijheid onbestraft over straat kunnen lopen in korte rokjes en broekjes - nu nog wel?

Wat de rechtbank doet, is de maker van de video een tik op de vingers geven en impliciet te kennen geven: "Je begrijpt best wel waarom ik je die tik op de vingers geef. Want het gaat over seks. En seks is vies, zoals je zou moeten weten. Dus mag jij bepaalde seksuele fantasieën niet op papier of op video zetten, zelfs niet thuis." Zo'n tik op de vingers is niet conform de basisbeginselen van een rechtsstaat, waarin het recht op de wet gebaseerd moet zijn (legaliteitsbeginsel) en kenbaar moet zijn.

Het enige wat we nu zeker weten, is dat de Rechtbank Amsterdam het in de privésfeer vervaardigen van deepfake pornovideo's sowieso afkeurt en daarvoor een straf uitdeelt, met de bedoeling hiermee een precedent te scheppen.

Dit is vergelijkbaar met het strafbaar stellen van het vervaardigen van allerlei erotische kunst, maar ook met het strafbaar stellen van het opschrijven van bijvoorbeeld wetenschappelijke theorieën in de privésfeer. Vijf eeuwen geleden zou de Rechtbank Amsterdam op dezelfde manier ook Copernicus hebben kunnen veroordelen omdat die in de privésfeer een theorie opstelde (namelijk dat de aarde om de zon draait) die destijds onwenselijk en schadelijk werd gevonden. Niet voor niets werd zijn boek De revolutionibus orbium coelestium - Over de omwentelingen der hemellichamen pas vlak voor zijn dood (in 1543) gepubliceerd. Met andere woorden, de Rechtbank Amsterdam lijkt qua rechterlijke methodiek naar de Middeleeuwen te zijn teruggekeerd.

Natuurlijk gaat het bij de door de Rechtbank Amsterdam anno 2023 veroordeelde deepfake pornovideo om een ander soort lichamen, op grond waarvan we aan deze video de titel De revolutionibus corporum humanorum - Over de omwentelingen der menselijke lichamen kunnen geven. Maar dat maakt het nog niet minder kwalijk dat de Rechtbank Amsterdam de vervaardiging op zichzelf van een kunstwerk strafbaar stelt.

Het wrange daarbij is ook nog dat als het kunstwerk in de privésfeer was gebleven, er in de praktijk geen haan naar gekraaid zou hebben.

Ik vrees dat de maker van de deepfake al zo geïntimideerd is door alle commotie en door de houding van de rechtbank, dat hij niet in beroep zal gaan tegen deze kwalijke uitspraak. Het wachten is op een kunstenaar met voldoende zelfvertrouwen, die een vergelijkbare erotische deepfake schept en die dan exposeert in een atelier of museum (als er anno 2023 in Nederland nog een museumdirectie bestaat die wat geeft om artistieke vrijheid en ook lef heeft).

Bijvoorbeeld een combinatie van vier deepfakes met de gezichten van respectievelijk Marilyn Monroe, André Hazes, voormalig minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge (met het oog op diens gebrek aan respect voor de lichamelijke en geestelijke integriteit en vrijheid van mensen) alsmede een willekeurige Nederlandse presentatrice, maar dan geprojecteerd op een lichaam met een bikini aan, bijvoorbeeld afkomstig uit een lingerie-show of anders een zeer verleidelijk dansend model. Op een gegeven moment kan dan ook het bovenste deel van de bikini losraken, om te kijken of de Rechtbank Amsterdam daar een cesuur in ziet voor wat betreft de toelaatbaarheid (ooit was het normaal dat vrouwen zonder problemen topless konden zonnen aan Nederlandse stranden). Aan deze installatie kan dan de titel worden gegeven: "Thermometer van Verloren Vrijheid en Herwonnen Hypocrisie". Of: "Perpetual Prudishness".

Of anders in sjiek Latijn: Perpetuum Prudentiae. Latijnse opschriften wilden in het verleden nog wel eens helpen bij de acceptatie van naaktheid en de respectabiliteit van erotiek.

M.J.

Ik kan me best voorstellen dat wanneer je een crush op iemand hebt je er stiekem een deepfake video van maakt voor privégebruik, maar niet om deze openbaar te delen, je weet immers zelf dat het nep is, anderen weten dat niet.
Daarnaast is het een aantasting, dus het is het beste om dingen zoals fantasieën, tekeningen of digitale kunst zoals deze achter gesloten deuren te houden.
Kan me best voorstellen dat ze kwaad is, zou ik ook zijn.
Het klinkt een beetje sadistisch, maar ik ben eerlijk waar best nieuwschierig naar de video, ik vrees dat veel mannen dat hier wel delen, maar het is geen aanmoediging om zelf dit soort dingen aan te maken met te openbaren.

Als je bij of op de video aangeeft dat het nep is weten anderen het ook. Van deze rechter mag privé deepfakes maken trouwens ook niet meer. Wat vind je daar dan van.
Hou al die sexy popsterren dan ook maar achter de gesloten deur. Allemaal fantasie. Geen games meer, mensen of monsters worden daarin neergeknald, dat is ook een aantasting. Al die blote antieke beelden weg uit de museums en ook al die stoute schilderijen. Leuker zou het niet worden. Wel woker als je daarop kickt. 1984 woke versie.
Als er een hoge bestelbus voor het raam parkeert die het licht weghaalt, ben je ook kwaad. Of iemand die iets vervelends tegen je zegt of lullig doet. Of gewoon een eikel is. Is geen reden om te gaan straffen.
Hoezo sadistisch? Sinds wanneer is seks sadistisch. Ik ben niet nieuwsgierig naar die video want dat knip en plakwerk kan ik in mijn hoofd ook wel doen. Nou ja, wel technisch nieuwsgierig of het echt lijkt of dat het overduideljk fake is.