DEENS ONDERZOEK: EFFECT VAN BOOSTER TEGEN SYMPTOMATISCHE OMIKRON-BESMETTINGVoorafBELANGRIJK: het Deense onderzoek en mijn toelichting daarop in deze bijdrage
gaan NIET over de effectiviteit van volledige vaccinatie en boosters
TEGEN ERNSTIG ZIEK WORDEN! Zowel voor Delta als voor Omikron lijkt volledige vaccinatie, bij voorkeur opgepept met een booster, zeer goed te helpen tegen ernstige symptomen. Ik raad dan ook iedereen, met een verhoogde kans op ernstig ziek worden door Covid-19, aan zich te laten vaccineren en boosteren. Maar sowieso raad ik iedereen aan zelf een verstandige afweging te maken tussen de risico's van je wel of niet (opnieuw) te laten prikken, bijv. in overleg met de huisarts en door informatie van bijv. de EMA te lezen.
InleidingOp 27 december is er een Deens onderzoek gepubliceerd [1] naar besmettingen in huishoudens met zowel de Omikron- als de Delta-variant van SARS-Cov-2, waarbij naar de vaccinatiestatus is gekeken (ongevaccineerd, volledig gevaccineerd of volledig gevaccineerd plus een recente boosterprik).
[1]
https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.12.27.21268278v1PDF:
https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.12.27.21268278v1.full.pdfDe uitkomsten van dat onderzoek zijn, op het eerste gezicht, nogal verwarrend (VOC = Variant Of Concern):
Comparing households infected with the Omicron to Delta VOC, we found an 1.17 (95%-CI: 0.99-1.38) times higher SAR for unvaccinated, 2.61 times (95%-CI: 2.34-2.90) higher for fully vaccinated and 3.66 (95%-CI: 2.65-5.05) times higher for booster-vaccinated individuals, demonstrating strong evidence of immune evasiveness of the Omicron VOC.
Het gevolg was dat sommige anti-vaxxers onterecht concludeerden dat een booster de kans op besmetting met Omikron met een factor 3,66 zou vergroten. Dat is natuurlijk totale onzin, maar hoe zit het dan wel?
Tevens uit de conclusie van de publicatie:
The Omicron VOC showed immune evasiveness for fully vaccinated and booster-vaccinated individuals. Our results confirm that booster vaccination has the potential to reduce Omicron VOC transmission in households, although vaccination as a strategy for epidemic control is increasingly challenged by the immune evasiveness of the Omicron VOC.
Of een booster, ondanks de overduidelijke zorgen van de onderzoekers, toch nog "zoveel" helpt (tegen symptomatische Omikron-besmetting) zoals elders in de publicatie gesuggereerd wordt, betwijfel ik als ik naar de ongecorrigeerde cijfers kijk. In tabel B hieronder vind je de (door mij wat leesbaarder gemaakte) uitkomsten van de onderzoekers, en in een identiek opgebouwde tabel D de ongecorrigeerde resultaten. Elke lezer staat het natuurlijk vrij om andere conclusies te trekken.
Waarom deze bijdrage op security.nl?An sich heeft deze bijdrage niets met security of privacy te maken. Echter, in steeds meer Europese landen moet je bewijzen gevaccineerd (en geboosterd) te zijn, het zogenaamde "2G"-beleid, om bijv. een restaurant te mogen bezoeken of naar je werk te kunnen. Bewijzen dat je gevaccineerd bent gebeurt op basis van een QR-code waarin (digitaal ondertekende) identificerende gegevens zijn opgenomen. Zo'n QR-code kan door een app of op papier worden getoond en uitgelezen door een scan-app, waarmee het een digitaal toegangscontrolesysteem is. Dit systeem staat bekend als o.a. CoronaPas, CTB (CoronaToegangsBewijs), CoronaCheck app, "green pass" etcetera.
Om zo'n toegangscontrolesysteem te rechtvaardigen, lijkt mij
de belangrijkste eis aan zo'n systeem dat er aanzienlijk minder mensen besmet raken als je uitsluitend gevaccineerden toelaat tot bedoelde gelegenheden (of werkplekken, ...) - er rekening mee houdend dat toegelaten bezoekers (of werknemers) zich minder aan de bekende gedragsregels zullen of kunnen houden dan op andere plaatsen (supermarkt, OV, ...) van hen verlangd wordt.
Bij Delta is, na 25 september, aangetoond dat dit systeem -
met 3G- enorm oplopende besmettingscijfers en een overbelaste zorg niet heeft kunnen voorkomen. De vraag die voorligt is of een CTB+2G op specifieke locaties de verspreiding van Omikron zodanig beperkt (t.o.v. openstelling voor iedereen) dat zo'n systeem, in elk geval op dat punt, gerechtvaardigd is.
Daarbij spelen andere aspecten ook eem rol, waaronder inbreuk op de privacy, de mogelijkheden voor fraude en het risico op datalekken (zie
https://security.nl/posting/736499 voor een uitgebreider overzicht).
Meer achtergrondinfoOm tot hun eindconclusie te komen hebben de onderzoekers allerlei (statistische) correcties toegepast, waar je vraagtekens bij kunt zetten. Gelukkig vermelden zij veel van de gebruikte brongegevens waardoor ook een analyse zonder correcties mogelijk is (zie mijn tabellen C en D hieronder).
Belangrijk is om je te realiseren dat in dit onderzoek nog relatief weinig betrokkenen waren geboosterd. Bovendien bleek het merendeel van de onderzochte personen besmet met de Delta-variant. Ook zijn er relatief weinig ouderen betrokken (geraakt) bij dit onderzoek, simpelweg omdat aanvankelijk vooral jongeren elkaar besmet hebben.
Ook is het goed om te weten dat het hele onderzoek gebaseerd is op
opgevraagde testresultaten bij het Deense equivalent van onze GGD'en: er zijn dus uitsluitend testresultaten meegenomen van mensen die
zelf vonden dat zij zich moesten laten testen of daartoe werden opgeroepen {1}, mogelijk op een moment dat zij nog niet detecteerbaar besmet waren. Het risico hiervan is dat asymptomatisch besmettelijke mensen zich
niet (op het juiste moment) hebben laten testen, waardoor de effectiviteit van vaccins tegen besmetting in de praktijk
lager (ongunstiger) kan uitvallen. Omdat juist vaccins en boosters vooral
symptomen bestrijden, zullen
ongevaccineerden relatief vaker duidelijke symptomen hebben waardoor die categorie zich waarschijnlijk vaker zal laten testen.
{1} De onderzoekers vermelden dat er tijdens het onderzoek GEEN BCO (Bron- en ContactenOnderzoek) plaatsvond bij met de Omikron-variant besmette personen. Verwacht mag dus worden dat vooral (de meeste) met Omikron besmette mensen zich lieten testen die
symptomatisch waren, en de vaccin-efficiency tegen besmetting met Omikron lager is dan blijkt uit dit onderzoek.
De verderop door mij gebruikte afkortingenKoB = Kans op Besmetting
KoBG = Kans op Besmetting Genormaliseerd (op 1,00 voor ongevaccineerden)
VEtB = Vaccin Efficiency tegen Besmetting (voor VE zie
https://en.wikipedia.org/wiki/Vaccine_efficacy)
SAR = Secondary Attack Rate (het percentage van gezonde mensen dat besmet raakt)
KKoB = Kleinere Kans op Besmetting: de inverse van KoB, d.w.z. welke factor
kleiner de kans op besmetting is (zelf vind ik dit getal wat duidelijker dan VEtB en KoB).
De factoren 1.17, 2.61 en 3.66Die factoren moet je zien als hoeveel
minder goed je beschermd bent tegen Omikron t.o.v. Delta - als je resp. ongevaccineerd, volledig gevaccineerd of geboosterd bent. Tabel A maakt dat hopelijk duidelijk:
Tabel A | Delta | Factor | Omikron |
| KoB | KoBG | | KoB | KoBG |
Kolom:| A | B | C | D | E |
---------------+------+------+--------+------+------+
Ongevaccineerd | 2,31 | 1,00 | 1,17 | 1,17 | 1,00 |
Gevaccineerd | 1,00 | 0,43 | 2,61 | 1,12 | 0,96 |
Geboosterd | 0,38 | 0,16 | 3,66 | 0,59 | 0,50 |
Per kolom van tabel A hierboven:
A: De cijfers uit tabel 2 in de publicatie, voor Delta;
B: KoBG van Delta: de cijfers uit kolom A genormaliseerd op 1,00 voor ongevaccineerden;
C: De factoren zoals vermeld in tabel 3 in de publicatie;
D: KoB voor Omikron: D = C x B (KoB-van-Omikron = Factor x KoBG-van-Delta);
E: KoBG van Omikron: KoB genormaliseerd op 1,00 voor ongevaccineerden.
De KoBG voor Delta en Omikron uit tabel A overgenomen in de volgende tabel, en daaruit VEB en KKoB berekend:
Tabel B | Delta | Omikron |
| KoBG | VEtB| KKoB | KoBG | VEtB| KKoB |
Kolom:| A | B | C | D | E | F |
---------------+------+-----+------+------+-----+------+
Ongevaccineerd | 1,00 | | 1,00 | 1,00 | | 1,00 |
Gevaccineerd | 0,43 | 53% | 2,33 | 0,96 | 4% | 1,04 |
Geboosterd | 0,16 | 84% | 6,25 | 0,50 | 50% | 1,98 |
Bij een met
Delta besmette huisgenoot is, volgens deze tabel, de kans om thuis besmet te raken, meer dan 2x zo klein na volledige vaccinatie en meer dan 6x zo klein na een booster (t.o.v. ongevaccineerd zijn).
Bij een met
Omikron besmette huisgenoot lijkt volledige vaccinatie (maanden geleden) verwaarloosbaar te helpen, terwijl een booster de kans op besmetting bijna 2x zo klein zou maken dan als je ongevaccineerd zou zijn.
Berekening op basis van ongecorrigeerde cijfersOvergenomen uit de onderste drie regels in tabel 1 in de publicatie:
Tabel C | Delta | Omikron |
| Ziek | Besmet | SAR | Ziek | Besmet | SAR |
Kolom:| A | B | C | D | E | F |
---------------+------+------------+-----+------+-----------+-----+
Ongevaccineerd | 4629 | 2044/7410 | 28% | 368 | 340/1156 | 29% |
Gevaccineerd | 4797 | 2714/14249 | 19% | 1752 | 1057/3257 | 32% |
Geboosterd | 286 | 165/1507 | 11% | 105 | 77/305 | 25% |
Per kolom:
A, D: met "Ziek" bedoel ik de besmettelijke huisgenoot (vaak "index" genoemd). Hier doe ik verder niets mee (opgenomen ter indicatie). Merk op dat ongeveer even veel gevaccineerde als ongevaccineerde indexen besmet waren
met Delta, terwijl
bij Omikron sprake is van een veelvoud (4,76 x). Nb. Denemarken heeft een hogere vaccinatiegraad dan Nederland.
B, E: dit is het aantal besmette huisgenoten / het totale aantal huisgenoten;
C, F: B resp. E weergegeven als percentage.
Uit de SAR in tabel C kan ik de KoBG in tabel D berekenen (feitelijk heb ik daar B en E voor gebruikt om afrondingsfouten te minimaliseren). En uit KoBG heb ik weer (net als in tabel B) VEtB en KKoB afgeleid:
Tabel D | Delta | Omikron |
| KoBG VEtB| KKoB | KoBG | VEtB| KKoB |
Kolom:| A | B | C | D | E | F |
---------------+------+-----+------+------+-----+------+
Ongevaccineerd | 1,00 | | 1,00 | 1,00 | | 1,00 |
Gevaccineerd | 0,69 | 31% | 1,47 | 1,10 |-10% | 0,91 |
Geboosterd | 0,40 | 60% | 2,55 | 0,86 | 16% | 1,16 |
De VEtB bij Delta voor gevaccineerden is lager dan de 40% die de WHO vermeldt, maar deze cijfers zijn voor thuissituaties waarbij, door frequent samenkomen, de kans op besmetting wat groter kan zijn dan buitenshuis.
Opvallend bij Omikron is dat gevaccineerd zijn ongunstiger lijkt dan ongevaccineerd zijn. Ik ben geen viroloog en heb geen idee of je zo'n effect kunt uitsluiten, maar waarschijnlijker lijkt mij hier een bias in de cijfers. Als dat laatste klopt (daar ga ik vanuit) dan betekent dit dat we alle cijfers uit dit onderzoek met een korreltje zout moeten nemen. Daarbij waren er veel minder mensen geboosterd dan niet of volledig gevaccineerd, wat te denken geeft over de betrouwbaarheid van hoe goed boosters zouden beschermen tegen symptomatische besmetting.
ConclusieDe uitleg van anti-vaxxers dat een booster je 3,66x zo kwetsbaar zou maken voor Omikron klopt niet. Ook verwacht ik niet dat vaccinaties of boosters mensen bevattelijker maakt voor besmetting met Omikron.
Dat, op basis van door de onderzoekers uitgevoerde correcties, een booster je bijna 2x zo goed zou beschermen tegen een
symptomatische besmetting met Omikron, geloof ik echter ook niet. Immers, van slechts 305 geboosterde huisgenoten raakten er 77
symptomatisch (er vond geen BCO plaats) besmet met Omikron. D.w.z. een SAR voor geboosterden van 25%, bij een SAR van 29% voor ongevaccineerden, een verkleining van de kans op besmetting met 1,16. Ik zie niet welke correcties zouden rechtvaardigen dat de verhouding op bijna 2 uitkomt.
Een booster zal wellicht iets helpen tegen besmet raken met Omikron (mogelijk een factor ergens tussen 1,16 en 1,98), maar vermoedelijk neemt dat voordeel na enkele weken tot enkele maanden alweer af.
Zelfs als maar de helft van de geboosterden op CTB+2G locaties besmet zouden raken is dat als mensen zich daar net zo gedragen als gemiddelde huisgenoten; in een stampvolle kroeg is daar natuurlijk geen sprake van. Bovendien gaat het straks, bij de helft van alle geboosterden op CTB+2G locaties, naar verwachting om
heel veel mensen die SARS-Cov-2 verspreiden - terwijl ongeboosterden echt niet in hun eentje thuis blijven zitten.
Resumerend heb ik nog steeds geen statistisch betrouwbare cijfers gezien die een CTB+2G voor een substantieel deel zouden rechtvaardigen. Integendeel, ook in landen met hoge boostergraad breken de besmettingscijfers voortdurend dagrecords t.g.v. Omikron. En zoals ik eerder schreef: op dit moment kunnen in Nederland ongevaccineerden niet besmet raken (noch anderen besmetten) op plekken waar binnenkort een CTB+2G vereist is, en toch lopen de cijfers nu op (ondanks lockdown). Zelfs als gevaccineerden elkaar op 2G-locaties niet zouden besmetten (een illusie), is zo'n CTB zinloos - sterker, het werkt averrechts (het polariseert - met negatieve consequenties voor besmettingsrisico-beperkend gedrag).
DisclaimerIk heb geen opleiding in de medische wetenschap o.i.d. dus kan zaken (zoals de terminologie) in genoemde publicatie verkeerd hebben begrepen. Ook vereenvoudig ik (ik laat bijvoorbeeld foutmarges weg): lees de publicatie bij de geringste twijfel. Steekhoudende aanvullingen en correcties zijn natuurlijk van harte welkom.
P.S.
- Short link naar deze bijdrage:
https://security.nl/posting/737219.
- Voor aanvullingen en/of onverhoopte correcties op deze bijdrage, zoek s.v.p. hieronder naar latere bijdragen van mij.