Door Briolet: Zo zijn mensen nu eenmaal. Ze willen zelf de vrijheid en de verantwoordelijkheid. Maar als het mis gaat, proberen ze de verantwoordelijkheid af te schuiven.
Zo zijn
sommige mensen nu eenmaal. Niet allemaal, gelukkig. Maar Bunq lijkt zich nou net te richten op mensen die er zo in staan.
Als ik de berichtgeving in het journaal hoorde, hadden ze vroeger wel een wachttijd voor aanpassing van limieten. Dat hebben ze later verkort en nog later helemaal afgeschaft. Dat zullen ze niet zomaar gedaan hebben, maar omdat hun klanten dat vroegen. Ze profileren zich nu eenmaal als een bank waar je zelf de controle over al je betalingen hebt. Dan moet je niet gaan klagen dat de bank verzuimd heeft zich met jouw uitgaven te bemoeien.
Dat ze die wachttijd hebben gehad hoorde ik gisteravond voor het eerst, ook op tv. Bunq-topman Ali Niknam zat bij Sophie en Jeroen en vertelde dat ze die wachttijd vier jaar geleden hebben ingevoerd en na een paar maanden weer hebben afgeschaft. Het probleem is dat de oplichter doet simpelweg alsof die belt omdat er iets mogelijk iets mis is met de rekening, even wat instellingen doorneemt, en dan aankondigt om, hoewel die dat eigenlijk niet mag, de volgende dag voor de zekerheid nog even terug te bellen om zeker te weten dat alles goed is. En dan is de limiet opgeheven, de wachttijd voorbij en gaat het alsnog mis.
Daarom is Bunq er weer mee gestopt, zei hij, het werkte niet. Ze zijn momenteel bezig een ander soort vertraging in te bouwen. Mensen komen pas in actie op het moment dat ze de afboekingen van de fraudeurs daadwerkelijk zien. Het idee is om die afboeking dus wel direct te laten zien maar ze pas met vertraging uit te voeren, zodat de klant hopelijk wel de rekening blokkeert voordat de schade een feit is. Ik weet niet hoe lang die vertraging wordt.
Sophie & Jeroen liet beelden zien van een vrouw die in Oranjezomer van SBS6 vertelde hoe het was misgegaan. Ze had een SMS gekregen, zogenaamd van Bunq, die zei dat ze verplicht was haar nieuwe beveiliging te activeren via een link die er best echt uit zag als je negeerde dat hij helemaal niet van Bunq was. Ze volgde die link, kwam op een goede kopie van de Bunq-website aan, probeerde daar twee keer in te loggen en dat lukte niet. Daarmee hadden de oplichters haar inloggegevens bemachtigd en bevestigd. Vervolgens werd ze direct gebeld door iemand die zich voordeed als een Bunq-medewerker, die vroeg of ze geld overboekte naar Turkije (nee, natuurlijk), die zei dat ze slachtoffer was van fraude, blijf aan de lijn, we gaan u helpen. Zij vroeg zich wel af of dit wel klopte, maar ze hadden een naam gebruikt van iemand die kennelijk echt op de website van Bunq te vinden is, ze dacht: ik geef geen gegevens, dus fijn, ik word geholpen. Ze logde ondertussen wel in op haar telefoon, zag bedragen afgeschreven worden, riep tegen de "medewerker " "wat ben je aan het doen!", en de verbinding werd verbroken. Maar de schade was geschied.
Niknam wees erop dat er nog een paar dingen waren gebeurd die ze niet vertelde: klanten krijgen een waarschuwings-email dat iemand inlogt, met een link om de rekening direct te blokkeren. Ook wordt er een gezichtsscan gedaan, dus daar is deze klant toe verleid, met een waarschuwing erbij om op te hangen als iemand belt die zegt van Bunq te zijn, en weer die blokkeer-link. En ze zocht de medewerker op de website van Bunq op, en ook daarbij staat een waarschuwing dat ze je nooit bellen.
Niknam wijst op dingen die in het verhaal van die mevrouw ontbreken terwijl ze gebeurd moeten zijn, maar er valt ook wel wat op hem en Bunq af te dingen. Niknam wordt erop gewezen dat je Bunq niet kan bellen. Hij heeft het als reactie daarop alleen maar over dat Bunq de klant niet zal bellen en dat de reden daarvoor is dat de meeste scams per telefoon gaan. Dat is alleen niet hetzelfde: dat Bunq de klant nooit belt hoeft echt niet de betekenen dat de klant Bunq niet kan bellen. Mij valt verder op dat 2FA niet ter sprake komt. Er is gewoon een techniek waarmee je kan voorkomen dat er al afboekingen plaats kunnen vinden voordat de klant ze ziet, en een volkomen gangbare ook die zo'n beetje elke bank behalve Bunq toepast. En Niknam probeerde nog een afleidingsmanoeuvre: hij begon uit te weiden over scammers die na de oplichting nog eens slachtoffers bellen en doen alsof ze de AFM zijn en de slachtoffers er een tweede keer inluizen (wat op zich een interessant gegeven is), maar dat kapte Jeroen Pauw snel af.
Verder benadrukte Nikham dat van de 10.000 phishing-gevallen in Nederland vorig jaar er maar 85 bij Bunq hadden plaatsgevonden, en zegt dat het pertinent niet zo is dat er bij Bunq meer dingen misgaan dan bij andere banken. Dat lijkt laag, maar bijvoorbeeld Kassa claimt dat het bij het relatief kleine Bunq in verhouding juist hoog is, en dat zou bij de Fraudehelpdesk ook opvallen:
http://www.bnnvara.nl/kassa/artikelen/ton-kwijt-zonder-contact-met-bank-alarm-over-bankhelpdeskfraude-bij-bunqNiknams positie is: "Dit is geen onveiligheid, dit is onwetendheid, en mensen moeten gewaarschuwd worden." Ja, natuurlijk moeten mensen gewaarschuwd worden, maar je moet niet negeren dat mensen als er iets is waar
direct op gereageerd moet worden stoppen met
doordacht reageren, want daar is geen tijd voor, en dan gaan er heel makkelijk dingen mis. De fout om die link in die SMS te volgen was een steekje dat een mens in een onoplettend moment makkelijk kan laten vallen, en daarna zat het slachtoffer direct in een maalstroom van elkaar tegensprekende boodschappen en weinig of geen tijd om nog goed na te denken en goed te oordelen. Als je eenmaal in die maalstroom zit moet het niet van je eigen goede reacties afhangen, dan moet het systeem daar verdedigingen tegen bevatten.
Een goede beveiliging is er dus niet afhankelijk dat klanten op elk moment doordacht en verstandig reageren, een goede beveiliging is bestand tegen mensen die geschrokken, deels of flink in paniek, niet verstandig en doordacht reageren maar juist ondoordachte dingen doen, kennis die ze hebben even niet meer weten toe te passen, de verkeerde dingen vertrouwen omdat ze dingen even niet op een rijtje weten te zetten. Mensen zijn geen computers die precies zo reageren als ze geprogrammeerd zijn, mensen zijn levende wezens met manieren van reageren die op heel andere dingen gebaseerd zijn. Daar moet rekening mee gehouden worden, want
die computersystemen worden voor gebruik door mensen gebouwd.
Met dat laatste bedoel ik, voor alle duidelijkheid, niet het andere uiterste, dat mensen maar gedachteloos alle zorgvuldigheid moeten laten varen en moeten denken dat
alles wel voor ze opgevangen wordt. Dat is onmogelijk. Er mag zeker wel van mensen verwacht worden dat ze in hun gewone doen bewust en doordacht met hun geld omgaan, het gaat erom dat de schade niet meteen exorbitant groot wordt als dat even niet lukt. Dat gaat nu duidelijk wel mis bij Bunq, en ik heb de indruk dat dat misgaat omdat Bunq zich juist richt op het slag mensen dat niet gehinderd wil worden door de rompslomp van zorgvuldigheid en aanneemt dat veiligheid dat ook niet nodig heeft. Wat overigens helemaal niet wil zeggen dat alle klanten van Bunq zo zijn.
Voordat we internetbankieren en pinnen hadden en nog ouderwets met contant geld betaalden was het risico dat je liep zo groot als hoeveel geld je in je portemonnee had zitten. Het is me toen ik achterin de twintig was eens gebeurd dat in een kledingzaak, waar ik de enige klant was, terwijl ik iets paste mijn portemonnee gestolen is door iemand die op dat moment even door de zaak was gelopen. Dat was klote, ik was denk ik ruim honderd gulden kwijt, maar echt niet meteen al mijn geld. Ik leerde ervan om mijn spullen veel beter neer te zetten en in het oog te houden, en het is me nooit meer gebeurd. En ik wist allang dat je niet overdreven veel geld in je portemonnee moet hebben, ter bescherming tegen het verliezen ervan. Dat zijn risiconiveaus waar mensen makkelijk mee kunnen omgaan en dat is naar mijn mening iets om als normaal te beschouwen.
Dankzij het internet zijn aan het zelfde niveau van alertheid nu veel en veel grotere risico's gekoppeld. Natuurlijk brengen die systemen ons enorme voordelen, en ik vind het geweldig het allemaal tot mijn beschikking te hebben, maar laten we niet vergeten wat eigenlijk redelijkerwijs van mensen verwacht kan worden, inclusief van de mensen die het allemaal niet zo goed kunnen, en proberen de systemen op de menselijke vermogens af te stemmen in plaats van andersom.
Mij valt op dat Bunq veiligheidsmaatregelen heeft die sterk gebaseerd zijn op de aanname dat mensen in een crisissituatie goed reageren, en die aanname rammelt. Bij de vertraging die ze nu aan het inbouwen zijn, namelijk overboekingen met vertraging uitvoeren maar ze wel laten zien alsof het al gebeurd is, zodat mensen reageren, vraag ik me af hoe goed die reacties zullen zijn. Die mensen schrikken zich namelijk te pletter en juist dan is goed reageren meer geluk dan wijsheid. Ik weet ook niet alles, en weet echt niet zeker hoe het uit zal pakken, maar het gevoel dat mij erbij bekruipt is dat ze bij Bunq werken vanuit een behoorlijk slecht inzicht in hoe mensen eigenlijk functioneren.